John Newton Sr. leh Elizabeth te fapa neihchhun ni turin Wapping, London-ah a lo piang a, amah hi Bristish Lawngkhalhtu leh Anglican kohhran hruaitu ti a hriatlar a ni bawk. A tir chuan chhungkaw pangai tak atanga seilian nimahse Kum 7 mi lek a la nih laiin vanduaithlak takin a nu in Tuberculosis natna vangin a boral san hlauh mai a, a pa lah lawngkhaltu a nih avangin hnathawk a a zinbo reng a ngai a, Newton chu a nun a khawhar thin hle. Sikul pawh kal mumal hman lovin kum 11 a tlinin a pa hnen atangin lawng khalh a zir tan ta a. A lo tleirawl chho a enkawltu nei lo na na na chu a nun khawharna chhawk zangtu emaw tiin kawng diklo a zawh chho ta tlat mai. A pa hnen atanga a tal hran hnu phei chuan eizawnna duhawm loh tak kawng zawh chho in Africa ramah bawih hralhin a sumdawng chho ta a. A nun khawharna hnemtu emaw tiin khawvel lamah nuam a tawl nasa hle a. Zu leh sa nen, mipat hmeichhiatna chenin a hun hlu tak a khawhral chho ta a.
A hna pui ber chu Lawng hotu ni chung a mihring a sumdawn a ni. West Africa bawihte la khawmin West Indies leh America ah te a hralh leh thin. Chutiang a nuamti tak a a thawh mek lai chuan March 10, 1748-ah Africa atanga England an pan laiin an lawng chu thlipui na takin a rawn nuai vak mai a, Pathian venna avanga dam khawchhuak thei chauh a ni tih chu a rilru luah tu ber a ni ta. Chuta tang chuan a rilru lo danglam chho tan ta a. A nun chhungril tuihalna tireh thei tu a zawn chho mek laiin Thomas A Kempis-a lehkhabu ziah “Imitation of Christ” (Krista en-a nun) tih chu a chhiar fuh ta hlauh mai a, heta tang hian a thihni thleng a hawikir tawh lo turin a piangthar ta a, Kohhran bel chho in Anglican Kohhranah a lut ta a ni.
A pianthar hnu pawh hian a eizawnna ngaiah let lehin a bawih leikhawmte leh a hnuai a thawkte chu theihtawpin Pathian thu a hrilh thin. Mahse eizawnna dik lo nia a hriat tlat avangin a bansan ta a. England ah nupui neiin a in bengbel ta a, chutia kum 9 lai a chawlh hnuah pawh Pathian kohna a nasat telh telh avangin Anglican Kohhran ah hun pum a rawngbawl turin a in pe ta a. Kum 39 a nihin an kohhran chuan Pastor atan nemnghetin Cambridge kiang lawka Kohhran te deuh Olney chu a enkawl chho ta a, thu leh hla hmangin a theih tawpin sengkhawm hna a thawk chho tan ta a. A thawkrim bawk a Kohhran a tihchak bakah Pathian ram a zauh nasa hle bawk. A pianthar chhan an zawh apiangin a naupantet ata a nu in Pathian tan hlan chunga a tawngtaisak thin thu hi a sawi tel ngei ngei thin. Kohhran in thendarh leh zirtirna diklo hi a haw hle thin a, chuvang chuan he hla hi Pathian Kohhran ropui zia leh chawimawina a tan a phuahchhuak ta a ni.
Thuhril leh Kohhran enkawl bakah hlaphuah hi a tuipui hle a, “Immanuel a thizama’n” tih hla phuahtu William Cowper nen inkawp chho in Kum 1779 khan Kristian hla tha tak tak 349 awmna chu a buin an chhuah dun nghe nghe a, chung zinga hla 282 chu Newton-a phuah niin tunah hian Kristian Hlabu-ah pathum (69, 363 leh 432) sengluh a ni. Chutianga kum 29 lai Pathian rawngbawlhna a thawh hnuah a hrisel loh avanga chawltir an tum pawhin “Kei misual tak Africa leh tuipuiah mite rinna leh ka mihring puite lo tichhe fotu hi Pathianin ka thawh ve a phal a, ka tawng theih chhung chuan chawl thei ka ni dawn em ni ?” tiin a chhang a ni.
A pianthar hnua Pathian tan a hun zawng zawng a hman hnuah leh thu leh hla ropui tak tak min hnutchhiah hnuah December 21, 1807 khan kum 82 mi niin London, England ah a boral ta a ni. A thih dawn a a thusawi theih hnuhnung ber chu “Ka rilru a bo mek a, tunah chuan kei misual ber hian Krista chu min chhandamtu ropui ber a ni tih chauh hi ka hriat a ni ta” tih hi a ni.
“Pathian Kohhrana chengte chu an inpumkhat a, an hlim tlang a, an hrisel bawk. Mi khawlo berte tan pawh sima an pan chuan thatna famkim, chatuan ro luahtuah a lo siam thin”. John Newton-a’n he hla a phuah tirh a tel, tuna lang ve ta lo ni a sawi chu:
Zion laituala lengte zawng,
Tlantu thisena faiin;
An Lalpa Isua zarah chuan,
Lal Puithiam a siam an ni,
A khawngaihnaa inthuamin,
Chatuan ropuina changin;
A maichamah rawng an bawl a,
Fakna rimtui an hlan thin.
Chhiartu zawng zawngte u, John Newton-a anga thih thleng a Pathian leh Kohhran tan a rinawm taka thawk turin kan in sawm e.
Comments
Post a Comment